|
سايت كتاب:"مانا آقايي"، شاعر ايراني مقيم سوئد اين روزها در حال تكميل "كتابشناسي شعر زنان ايران" است كه قرار است براي نخستين بار توسط "اتحاديه سراسري ايرانيان سوئد" منتشر و در اروپا، آمريكا و كانادا توزيع شود.
پايان نامه دكتراي اين شاعر به زبان سوئدي در رشته ايران شناسي دانشگاه "اوپسالا" با موضوع "زنان داستان نويس ايران در دهه 1370"، زمينه ساز تدوين كتابشناسي شعر زنان ايران شده است.
"آقايي" در اين باره به خبرنگار سايت كتاب توضيح داد: «در حين جمع آوري اطلاعات لازم درباره زنان نويسنده با كمبود كتب مرجعي كه حداقل شناسنامه اي را از آثار منتشره آنها ارائه دهد، مواجه شدم. پس از آن متوجه شدم كه اين كمبود در زمينه شعر حتي به مراتب بيشتر احساس مي شود. بنابراين تصميم گرفتم خودم آستين بالا بزنم و بخشي از اين خلأ را پر كنم.»
پيش از اين تنها آنتولوژي هايي در راستاي شناساندن آثار بعضي از زنان شاعر ايراني منتشر شده بود كه از آن جمله مي توان به كتاب هاي "بارورتر از بهار" نوشته "فرامرز سليماني"، "اوهام سرخ شقايق" نوشته "پوران فرخ زاد"، "شاعران زن ايران" نوشته "مهري شاه حسيني" و اين اواخر "شعر زن از آغاز تا امروز" نوشته "پگاه احمدي" اشاره كرد كه در مقدمه بيشتر اين كتاب ها به تحليل تحولات شعر زنان ايراني در دهه هاي مختلف پرداخته شده و سپس اشعاري از اين شاعران در كتاب آورده شده است.
"مانا آقايي" با اشاره به تفاوت اين كتابشناسي با آنتولوژي هايي كه پيش از اين در زمينه شعر زنان ايران منتشر شده است، گفت: «كتابشناسي "شعر زنان ايران" در واقع يك بيوگرافي است كه شناسنامه مجموعه اشعار منتشره از زنان ايراني در داخل و خارج از كشور را از سال 1320 تا پايان سال 1382 شمسي در بر مي گيرد.»
در "كتابشناسي شعر زنان ايران" هيچ نمونه اي از آثار شاعران زن ايراني ارائه نمي شود و هيچ گونه گزينشي نيز از ميان شاعران زن ايراني صورت نگرفته است چرا كه اين كتاب در واقع يك كتاب مرجع است و در تدوين چنين آثاري كه هدف آنها معرفي آثار شاعران نيست، نبايد دست به گزينش زد.
"آقايي" با انتقاد از آنتولوژي هايي كه در سال هاي اخير در زمينه "شعر زنان" در ايران منتشر شده است، اظهار داشت: «متاسفانه جاي اكثريت زنان شاعر ايراني مقيم خارج از كشور در اين آثار خالي است.»
او در اين باره گفت: «اين كه شاعران زن در گذشته مورد حذف و فراموشي سيستماتيك قرار مي گرفتند و رد پاي آنها حتي در تذكره هاي شاعران كم رنگ بود، عجيب به نظر نمي رسد اما اين كه چرا امروزه زنان شاعر مقيم ايران كه تهيه كننده اكثر اين آنتولوژي ها هستند و خود طعم تلخ تبعيض را چشيده اند، زنان شاعر خارج از كشور را مورد بي مهري مضاعف قرار مي دهند، نكته قابل تاملي است كه حتماً بايد به آن پرداخته شود.»
اين شاعر اظهار اميدواري كرد كه در آينده شاهد آنتولوژي هاي كاملتري از اشعار زنان يا گزيده جداگانه اي از شعر زنان خارج از كشور باشيم.
در زمينه شعر فارسي تا به امروز دو اثر كتاب شناسي منتشر شده است كه تاريخ چاپ كتاب اول كه "كتاب شناسي شعر نو در ايران" نوشته "ميمنت ميرصادقي" است، به سال 1353 برمي گردد. دومين كتاب شناسي، "فرهنگ كتابشناسي شعر شاعران-جاودانه ها" به كوشش "مهدي غفوري ساداتيه" در سه جلد منتشر شده است كه به گفته آقايي به رغم گستردگي كار و زحمت بسيار از كاستي هايي زيادي رنج مي برد.
"مانا آقايي" در پاسخ به اين سوال كه چرا اين كتاب شناسي تنها به شعر زنان ايراني اختصاص دارد و شعر مردان ايراني در آن در نظر گرفته نشده است، اظهار داشت: «تقسيم بندي شاعران به زن و مرد يك تقسيم بندي عرضي است و آن را به طور كلي قبول ندارم اما تقسيم بندي من در اين كتاب بر اساس معيارهاي جنسيتي به منظور جداسازي صرف زنان و مردان صورت نگرفته است.»
او در اين باره توضيح داد: «هدف اصلي من نشان دادن حضور گسترده زنان در ادبيات ايران بعد از انقلاب اسلامي و روشن ساختن سهم آنها به عنوان پاره اي از واقعيت است كه حداقل تا همين اواخر در تاريخ ادبيات ايران ناديده گرفته مي شد يا در سايه نويسندگان مرد مانده بود.»
"آقايي" با يادآوري اين نکته كه موضوع پايان نامه دكتراي او نيز به زنان داستان نويس ايران در دهه 1370 اختصاص داشته است، به خبرنگار سايت كتاب گفت: «اين موضوع را به اين دليل براي پايان نامه ام انتخاب كردم كه روي آوردن زنان از هر طبقه و گروه به نوشتن در دوره بعد از انقلاب اسلامي براي من به يك دغدغه ذهني تبديل شده بود. اين بود كه تصميم گرفتم عوامل اين امر را كه در تاريخ ادبيات فارسي پديده اي پر اهميت و بي سابقه است، در نوشته هاي خود زنان جست و جو كنم و همزمان يك شناسايي كلي را از ويژگي هاي مشترك در آثار داستاني آنها ارائه دهم.»
اين شاعر درباره هدف از تهيه و انتشار "كتابشناسي شعر زنان ايران" اظهار داشت: «هدف من شناساندن كمّي فعاليت هاي زنان در عرصه شعر به سايرين و همچنين كمك به اهل پژوهش از جمله عموم كتابداران، پژوهشگران امور زنان، نويسندگان و ناشران است.»
آقايي گفت: «محققان اصولاً وجود كتابشناسي ها، راهنماها، واژه نامه ها، اصطلاح نامه ها و امثال آن را براي پيشبرد مطالعات خود امري ضروري تلقي مي كنند از سوي ديگر با گسترش فعاليت هاي ادبي زنان در داخل و خارج كشور، پراكندگي ايرانيان در سطح جهان و عدم اطلاع آنها از فعاليت هاي يكديگر نياز به تهيه اين گونه آثار بيش از پيش احساس مي شود.»
به گفته آقايي بزرگترين مشكل او براي انتشار اين اثر يافتن ناشري بود كه زحمت چاپ اين كتاب تخصصي را كه مخاطبين خاصي دارد، آن هم در خارج از كشور متحمل شود.
مشكل ديگر دست يابي به تك تك آثار شعري منتشره زنان در خارج از كشور بود كه پراكندگي ايرانيان مهاجر به آن دامن مي زد.
مانا آقايي درباره راهكارهايي كه براي جمع آوري اطلاعات لازمه تهيه اين كتابشناسي تجربه كرده است، گفت: « فهرست برخى كتاب هاى منتشره در خارج از كشور را با مراجعه به آرشيو خصوصى دوستان نويسنده، كتابخانه ها و تماس با ناشرين فراهم كردم. شناسنامه برخى ديگر را از طريق پيگيرى اعلانات مندرج در مطبوعات و سايت هاى اينترنتى بدست آوردم. در نهايت نيز با چاپ فراخوانى در سايت هاى مختلف از خود شاعران درخواست كردم كه شناسنامه آثارشان را برايم ارسال كنند. تمام سعي من بر اين بوده كه حتي الامكان هيچ اثرى از قلم نيفتد. اگرچه پيشاپيش مي دانم كه اين گونه كتابشناسي ها هيچ گاه بدون نقص نيستند.»
اين شاعر درباره شناخت مردم سوئد از شعر فارسي اظهار داشت: «شناخت سوئدي ها از شعر كلاسيك فارسي به نسبت خوب است. ترجمه آثاري چون مثنوي معنوي، منطق الطير عطار، اسكندرنامه نظامي، حديقه الحقيقه سنائي و رباعيات عمر خيام به سوئدي را مديون "اريك هرملين" نابغه ماجراجو و اشراف زاده سوئدي هستيم كه زبان فارسي را در هند آموخت و به دليل برخورداري از يك روحيه متفاوت و شخصيت نامتعارف نزديك به چهل سال از عمر خود را در يك آسايشگاه رواني در جنوب سوئد زنداني بود و در همين مكان بيش از ده هزار صفحه از شاهكارهاي ادبيات فارسي را به سوئدي برگرداند.»
به گفته مانا آقايي بعد از "اريك هرملين" كساني چون "بو اوتاس" پروفسور ايرانشناس و "اشك داهلن" آثاري نظير "موش و گربه" سروده "عبيد زاكاني"، گزيده اي از "ديوان شمس"، غزليات "حافظ" و "لمعات فخر الدين عراقي" را به جامعه سوئدي معرفي كرده اند.
اما زحمت ترجمه و معرفي شعر معاصر فارسي به سوئدي ها را تاكنون ايرانيان مقيم سوئد متحمل شده اند. "سهراب مازندراني" شاعر مقيم سوئد در طول ده سال اخير بيش از 40 جزوه شعر از شاعران معاصر ايران به سوئدي ترجمه و منتشر كرده است. "ناصر نامدار" گزيده اي از اشعار "فروغ فرخ زاد" و "آذر محلوجيان" گزيده اي از اشعار "احمد شاملو" را به اين زبان برگردانده اند. "ژيلا مساعد" نيز تا به حال دو مجموعه شعر به زبان سوئدي منتشر كرده است كه به گفته "آقايي" هر دو با استقبال مواجه شده اند.
"مانا آقايي" براي انتشار "كتابشناسي شعر زنان ايران" در ايران هنوز هيچ ناشري را در نظر نگرفته است اما قصد دارد كه آن را در ايران نيز منتشر كند، چرا كه به گفته او چنين كتابي در اين كشور موارد استفاده بيشتري خواهد داشت.
"كتابشناسي شعر زنان ايران" قرار است در آغاز سال 1385 به زبان فارسي منتشر شود.
"مانا آقايي" متولد 1352 است و مقاطع ابتدايي و راهنمايي را در بوشهر و شيراز گذارنده است. او در سن چهارده سالگي همراه با خانواده اش به سوئد مهاجرت كرده و تا به امروز در آن كشور به سر مي برد.
"آقايي" سرايش شعر را از نوجوانى آغاز كرده و از همان زمان به چاپ اشعارش در مطبوعات خارج از كشور و گاهى نيز در نشريات داخل ايران پرداخته است.
از او تاكنون يك مجموعه شعر به نام "در امتداد پرواز" (1370) در سوئد و مجموعه ديگرى با عنوان "مرگ اگر لب هاى تو را داشت" (1382) در ايران منتشر شده است كه مجموعه شعر اول دربرگيرنده سياه مشق هاي او در شعر است و آن را در كارنامه ادبى اش محسوب نمي كند.
اين شاعر مجموعه شعر جديدى را نيز به نام "من عيسى بن خودم" در دست انتشار دارد. از ديگر تاليفات او مي توان به "فرهنگ نويسندگان ايرانى در سوئد" (1381) اشاره كرد كه به پيشنهاد انستيتوى مهاجرين درشهر بوروس تهيه شده و به زبان سوئدى به چاپ رسيده است.
|
